ELDGOS Í GRÍMSVÖTNUM - MYNDIR

Það er þekkt fyrirbæri að það eigi sér oft stað eldgos í kjölfar þess að þungu fargi er létti af yfirborði jarðar. Það getur verið þykkur ís sem bráðnar eða uppsafnað vatn.

Þetta var að gerast um allt land í miklu mæli eftir að ísöld lauk fyrir um 10.000 árum síðan, en þá hafði þykk íshella hulið stóran hluta landsins.

Þegar ísaldarjökulinn hörfaði, þá má reikna með að landið hafi nánast logað stafnanna á milli vegna eldgosa. Á sama tíma lyftist eða reis landið upp og leitaði í nýtt jafnvægi þegar hinu þunga ísfargi var létt af yfirborði þess.

Leifar af svona fyrirbæri erum við núna að upplifa í Grímsvötnum. En árið 2004 þegar síðasta hlaup var í Skeiðará, þá hófst eldgos í Grímsvötnum rúmum sólahringi seinna! Svipað gerðist árin 1998, 1983, 1938, 1934, 1933, 1902 ... eða um 30 gos á síðustu 400 árum! Einnig átti sér stað gos 1996 í Gjálp með afdrifaríkum hætti og hvarf þá vegur og brúarmannvirki á stórum kafla á Skeiðarársandi.

Grímsvötn er stór megineldstöð og risastór 5 km² ísfyllta askja.

Mönnum reiknast til að þar undir leynist eitt öflugasta jarðhitasvæði á jörðinni, sem bræðir stöðugt ísinn og fyllir öskjuna smám saman með vatni sem endar svo í stórum jökulhlaupum með óreglulegum millibilum. En það þarf gríðarlega mikla orku til að bræða svona mikið magn af ís eins og á sér stað í Grímsvötnum.

Það var allt krökkt af flugvélum þegar síðast gaus í Grímsvötnum árið 1998. Eins og sjá má á myndinni, þá hefur gosaskan lagst yfir jökulinn til suðurs.

Eldgos við Grímsfjall í Grímsvötnum 1998 (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Til eru heimildir um gríðarstór eldgos í Grímsvötnum sem sáust víða að.
Í Danmerkurlýsingu P. H. Resen mátti lesa:

"Árið 1684 hófst eldgos í Grímsvatnajökli, sem annars er þakinn eilífum snjó og það með þvílíkum ofsa og magni að eldurinn sást víðsvegar um land. Gosið stóð svo lengi að ennþá í miðjum janúar árið 1685 mátti sjá það. Á undan eldgosinu fór gífurlegt vatnsflóð úr þessu sama fjalli í fljótið Jökulsá."

Eldgosið í Gjálp 1996 hafði afdrifaríkar afleiðingar í för með sér. Kom þá stórt hamfarahlaup með meðalrennsli um 50.000 m3/sek. Hurfu þá vegir og brúarmannvirki á stórum köflum á Skeiðarársandi og framburður varð svo mikill af aur, ís og sandi að ströndin við Skeiðarársanda færðist fram um heila 800 metra!

Hér sést vel hversu víðfermt jökulhlaupið var árið 1996. En þessar myndir eru teknar í upphafi hlaups og áttu því skemmdirnar eftir að verða mun meiri þegar líða tók á hlaupið.

Jökulhlaup í Skeiðará á Skeiðarársandi árið 1996 (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Hér er svo önnur mynd tekin á svipuðum tíma.

Jökulhlaup í Skeiðará á Skeiðarársandi árið 1996 (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

En hamfaraflóð frá Grímsvötnum geta leitað bæði til suðurs og norður frá Vatnajökli og má sjá merki um slík flóð í Ásbyrgi sem er talið að hafi myndast í slíkum flóðum og er þá talið að meðalrennsli hafi farið upp í um 200.000 m3/sek!

Hér er hópur jeppamanna sem voru fyrstir til að aka yfir þar sem rennur úr Grímsvötnum eftir gosið 1996.

Hópur jeppamanna norðan við Grímsfjall eftir gosið í Gjálp 1996 (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

En víða á svæðinu mátti sjá stóra sigkatla eftir gosið, sem voru merki þess að mikil eldvirkni og bráðnun hefði átt sér stað þar langt undir.

Þó þessi brú þjóni ekki tilgangi sínum í augnablikinu, þá getur örugglega þurft á henni að halda ef óvænt hlaup byrjar að brjótast undan Vatnajökli. Eitt af vandamálunum er að það er stundum erfitt að gera sér grein fyrir því hvar næsta flóð verður.

Einmanna brú á Skeiðarársandi (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Þessi brú sem liggur yfir Skeiðará er líklega sú sem mæðir hvað mest á. Hún jafnframt lengsta brú landsins eða um 820 metrar.

Hér má sjá hringmynd af lengstu brú landsins sem er á Skeiðarársandi (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Til að ferðamenn geti áttað sig á þeim eyðileggingarmætti sem svona flóð getur valdið, þá hefur verið komið upp smá sýnishorni rétt hjá Skaftafelli

Brúarbitar úr Skeiðarárbrú, skemmdir sem urðu vegna gosins í Gjálpa 1996 (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Ef farið er inn á vef Veðurstofunnar og skoðuð jarðskjálftavirkni á svæðinu, þá má sjá virknina á Vatnajökli eins og hún er núna

Jarðskjálftakort Veðurstofunnar af Vatnajökli (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Hér má svo sjá kort af Grímsvötnum og Grímsfjalli. Gula pílan sínir þá leið sem vatnið fer til suðurs. Þegar uppsöfnun á vatni er orðin nægjanleg, þá á einhverjum tímapunkti flýtur íshellan upp og vatnið ryðst fram og myndast þá jökulhlaup.

Kort af Vatnajökli, Grímsfjall og Grímsvötn (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Kjartan
WWW.PHOTO.IS

Skeiðarárhlaup að ná hámarki

Athugasemdir

[Lára Hanna Einarsdóttir, 7.12.2007 kl. 15:29]

Glæsileg úttekt hjá þér, Kjartan! Takk fyrir.
Haltu ótrauður áfram. 

[Steinunn Þórisdóttir, 7.12.2007 kl. 15:36]

Skoða síðuna þína í fyrsta sinn. Þvílík gullnáma. Sonur minn er í námi í Iðnskólanum með ljósmyndun sem val og stefnir á ljósmyndun sem aðal á næsta ári. Hann komst aldeilis í feitt hjá þér. Hann hefur myndavélina alltaf með hvert sem hann fer.

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 7.12.2007 kl. 15:38]

Det var en rigtig god fornøjelse at se dig her på blogget og tak for besøget Lára :)

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 7.12.2007 kl. 15:44]

Takk Steinunn.

Það er víst númer eitt að vera ALLTAF tilbúinn og ófeimin með myndavélina.

Svo er bara að taka nóg af myndum.

[Ásdís Sigurðardóttir, 7.12.2007 kl. 19:36]

Þvílíkar myndir drengur váááá

[Andri Vigfússon (IP-tala skráð) 8.12.2007 kl. 18:15]

Ekki gleyma gosinu sem varð í Grímsvötnum haustið 2004

Annars áhugaverður pistill og flottar myndir. 

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 8.12.2007 kl. 21:58]

Ef þú lest textann, þá á ártalið 2004 að vera þarna einhverstaðar líka. Að vísu vill þetta stundum fara í smá þvæling hjá mér þegar verið er að blanda saman öllum þessum texta og myndum saman. En það er um að gera að fá athugasemdir ef ég er ekki að fara með rétt mál. Það er svo mikill hraði á þessu bloggi að maður má hafa sig allan við til að ná að fylgja eftir þeim hraða sem fréttir berast okkur í dag.