Það verður fróðlegt að sjá hvað er að gerast þarna á svæðinu. Hér eru kort og myndir.

Á þessari mynd má sjá Herðubreið, Herðubreiðartögl, Öskju ásamt Öskjuvatni, Kverkfjöll og ef farið er aðeins austar, þá má finna Bárðarbungu og Trölladyngju, allt eru þetta gríðarmiklar eldstöðvar. Enda er stærsta hraunflæmi í Evrópu þar að finna, sjálft Ódáðarhraun.

Herðubreið, Herðubreiðartögl, Askja, Kverkfjöll (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Á þessari mynd má sjá Trölladyngju sem er eldstöð sem myndast hefur á síðustu 10 þúsund árum. Þarna hefur hraun runnið yfir gríðarlega stórt svæði (Ódáðarhraun). En Páll jarðfræðingur sagði frá í fréttum í RÚV í kvöld að það gæti hugsanlega verið fyrirboði á löngu gosi í Upptyppingum eða Herðubreiðartöglum. Ef svo yrði, þá gæti myndast svona keila, en þó aðeins á mjög löngum tíma.

Trölladyngja (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Magnað hvað veðurstofan stendur sig vel með þessum nýja vef sínum. Núna geta leikmenn fylgst með af miklum áhuga hvað er að gerast í jarðskjálftafræðum hér á Íslandi. Ég fór að fylgjast með þessum jarðhræringum í sumar og tók þá eftir því að það væri eitthvað mikið að gerast þarna á svæðinu þegar ég datt inn á vef Veðurstofunnar.

En flestir hryggir og fjöll sem hafa myndast þarna á svæðinu í kringum Upptyppinga hafa myndast við gos undir jökli og verða þá til þessir móbergshryggir eins og sjá má á eftirfarandi myndum. Og frægasta dæmið þarna á svæðinu er líklega Herðubreið. Að neðan er fjallið móberg eða gosaska sem safnast hefur upp undir miklum þrýstingi og að ofan er þessi myndalegi hattur sem er úr hreinu gosbergi sem hefur náð að fljóta yfir svæðið þegar gosið hefur náð upp úr jöklinum. Því má segja að það er auðvelt að meta hversu þykkur jökulinn hefur verið á þeim tíma þegar þetta gos hefur átt sér stað. Fjöllin og hryggirnir í kringum Herðubreið eins og Herðubreiðartögl eru nánast eingöngu móberg. Það segir okkur að gosið hefur átt sér stað í vatni eða undir ís og líklega ekki náð upp úr jöklinum. Því má lauslega áætla að þessar gosmyndanir séu eldri en 10.000 ára. En þá lauk síðustu ísöld hér á landi. Móbergsfjöll eru sjaldgæf fyrirbæri í heiminum í dag og er eitt af mörgu sem íslensk jarðfræði getur verið stolt af.

Hér má sjá Herðubreið og Herðubreiðartögl þar sem er líklegt svæði þar sem eldgos gæti hafist

Herðubreið og Herðubreiðartögl (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Hér má sjá Herðubreið og Herðubreiðartögl lengra frá.

Herðubreið og Herðubreiðartögl (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Hér má sjá brúnna yfir Jökulsá á Fjöllum og hvar líklegt svæði gæti verið þar sem eldgos gæti hafist

Jökulsá á Fjöllum (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Það skyldi þó ekki vera að það sé að byrja gos í Upptyppingum rétt austan við Öskju?

Ef farið er inn á vef Veðurstofunnar og skoðuð jarðskjálftavirkni á svæðinu, þá má sjá virkni á Mývatnskortinu eins og þessar myndir sýna

Jarðskjálftakort Veðurstofunnar (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Jarðskjálftakort Veðurstofunnar (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Jarðskjálftakort Veðurstofunnar (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Jarðskjálftakort Veðurstofunnar (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

Líklegt er að það sé kvika að þrýsta sér upp á yfirborðið á þessu svæði. En ekki er annað að sjá en að virknin síðustu kl.st. er orðin mjög mikil.

Ef það kæmi stórgos á þessu svæði, þá gæti myndast stór dyngja í anda Trölladyngju eða Skjaldbreiður á mjög löngum tíma. En líklegt yrði um að ræða gos í anda Kröflu eða Lakagíga eða einskonar sprungugos.

Kort af svæði þar sem virknin er mest í kringum Upptyppinga

Kort af svæði við Öskju, Herðubreið (smellið á mynd til að sjá fleiri myndir)

En mér skilst að næstu mögulegu gos geti orðið á Íslandi í Bárðarbungu, Grímsvötnum, Kötlu, Heklu, við Hágöngur, Öskju, Kverkfjöll og svo við Upptyppinga. Þetta eru 8 möguleikar og þar af er Hekla og Katla komnar í startholurnar.

Því er allt útlit fyrir að það geti farið að gerast eitthvað mjög fljótlega - enda úr nógu að moða.

Kjartan
WWW.PHOTO.IS

Jarðskjálftar við Upptyppinga benda til kvikuhreyfinga

Athugasemdir

[Ásdís Sigurðardóttir, 22.10.2007 kl. 23:19]

Frábærlega fallegar myndir. Ég er nú svo gömul að ég man þegar gaus í Öskju síðast, er fædd og uppalin á Húsavík og fór alltaf austur á þetta svæði á vorin með kindur og lömb í sumarbeit. Yndislegir tímar.

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 23.10.2007 kl. 07:13]

Ég hef mikið spáð í örnefni á þessu svæði og eru þau mjög fá samanborið við aðra staði á landinu. En þarna er nánast um eyðimerkurlandslag að ræða og ofankoma eða rigning mjög lítil og því lítill gróður til beitar. Sem dæmi, þá rignir um 3-400 mm á ári við Mývatn á meðan hinu megin við Vatnajökul er eitt mesta rigningarsvæði á jörðinni þar sem getur rignt á milli 7-8000 mm á ári. Ástæðan er auðvita sú að þegar raka loftið fer yfir jökulinn úr suðri, þá fer rakinn úr loftinu. En ég hef sett samansem merki á milli örnefna á svona svæðum og hversu mikið sauðfé er beit á þau og á þessu svæði er varla stingandi strá. Svo er svæðið mjög stórt og erfitt yfirferðar. Þegar maður skoðar gróður- og gangnamannakort af öðrum svæðum, þá eru þau hlaðin örnefnum og það er gaman að ræða við gamla fjallkónga um slík svæði því þeir geta nánast lýst hverri hæð og lækjasprænu á svæðinu. En annað gildir með þetta svæði eins og þessi mynd hér sýnir:

Jarðfallið á Urðarhálsi við Gæsavatnaleið rétt vestan við Kirkjufell

En myndin er af stóru jarðfalli á Urðarhálsi sem svo margir stoppa við á leið sinni yfir Gæsavatnaleið. Ef þú veist nafnið á þessari risastóru holu, þá máttu láta mig vita hvað hún heitir :)

En til að átta sig á stærðinni, þá má sjá bíl á brúninni í fjarska.